Maite Zarranz Elso

Maite, noiz egin zinen taldeko kide? Zure iritziz, zer aldaketa izan dira hemen urte hauetan guztietan?

Egia esan, denbora gutxi daramat NILSAn, urtebete eta hilabete batzuk. 2023ko abenduan hasi nintzen. Denbora honetan, Europako proiektuen, proiektu nazionalen eta I+G proiektuen zorroa nabarmen hasi dela ikusi dut. Iritsi nintzenean, bost proiektu nazional eta europar zeuden abian: NAdapta (LIFE), Outbiotics (POCTEFA), MANGYFOS (Zientzia eta Berrikuntza Ministerioa), T3CE (Nafarroako Gobernua) eta THERMOGAS (Zientzia eta Berrikuntza Ministerioa).

Hilabete gutxian, zortzi proiektu berri onartu dira: ADNa (PERTE I) eta ADNRa (PERTE II), MAGNEDAR (Zientzia eta Berrikuntza Ministerioa), PYRENEES4CLIMA (LIFE), JAMRAI 2 (H2020), EMERGENTCY (POCTEFA), URAMUGA (POCTEFA) eta CARMA H-2 (H2020).

Horrek, halaber, Europako proiektuetan diharduten langileen kopurua handitzea ekarri du. Nire ustez, aldi honetako beste mugarri garrantzitsu bat Jairo Gomezek zuzendutako I+G sailaren sorrera izan da. Sail horretatik proiektu horietako batzuk zuzentzen dira eta ikerketa aplikatua egiten da.

LIFE NAdapta proiektuaren arduradun gisa, proiektua zehazki zer den azalduko zeniguke?

LIFE Nadapta proiektua oso proiektu handia da, duela zortzi urte hasi zen eta bere bizitzako azken urtean dago (2025eko abenduan amaitzen da). Proiektuak "Nafarroan klima-aldaketara egokitzeko estrategia integratua" du izena, eta, izenburuak adierazten duen moduan, proiektu integratua da, eta Nafarroako eskualde osoan gauzatzen da. Klima-aldaketaren, tenperatura-igoeraren eta prezipitazio-patroiaren aldaketen egungo testuinguruan kokatzen da: uholdeen eta gainezkatzeen arriskua areagotu dezaketen euri-jasak, ibaien emariak gutxitu eta isurketekiko sentikorragoak egiten dituzten lehorteak…

NAdapta proiektua Nafarroako Gobernuak klima-aldaketari aurre egiteko hartu zuen neurrietako bat da, Nafarroako Klima Aldaketari Aurre Egiteko Bide Orria (KLINA) onartzearekin eta 2022an Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko Foru Legea onartzearekin batera. Ildo horretan, NAdaptaren helburuen artean, Nafarroan klima-aldaketaren bide-orria ezartzea eta Europako beste eskualde batzuetako emaitzak transferitzea daude. Aurrekontu handia du, 15,6 milioi, eta horietatik % 60 Europako LIFE programatik datoz. NILSAk 3,3 milioi euroko aurrekontua du proiektuan, eta horietatik 1,9 milioi LIFE programak finantzatzen ditu. NAdapta proiektua Nafarroako Gobernuak koordinatzen du, eta proiektua gauzatzeko Nafarroako Unibertsitate Publikoak eta lau sozietate publikok parte hartzen dute: NASUVINSA, GAN-NIK, INTIA eta NILSA bera.

Esan bezala, proiektu handia da, eta klima-aldaketara egokitzeko 53 ekintza ditu guztira, sei arlotan banatuta: Monitorizazioa eta tokiko ingurunea, Ura, Basoak, Nekazaritza eta abeltzaintza, Osasuna eta Azpiegitura eta lurralde-plangintza. Proiektuko 53 ekintzetatik, NILSAk lau ekintzatan hartzen du parte berariaz (eta komunikazioko, kudeaketako eta monitorizazioko zeharkako beste ekintza batzuetan).

Ekintza teknikoetatik, hiru uraren ziklo integrala klima-aldaketara egokitzeari lotuta daude, eta bat nekazaritza egokitzeari. Bertan, NILSAk zuzenketa organikoak aurkeztuz parte hartzen du.

Uraren zatiko lehen ekintzaren helburua alerta goiztiarreko sistema bat ezartzea izan da, araztegien arazketa-prozesuak eta eguneroko kudeaketa hobetzeko. Bigarren ekintza saneamendu-sareen gainezkatzeak monitorizatzeko kontrol-puntuen sare bat ezartzea izan da. Azkenik, hiri-drainatze iraunkorreko sistemak inplementatu eta monitorizatu dira. Zortzi urteko proiektuaren ondoren, esan dezakegu NAdaptak aurre egin beharreko ingurumen-erronka batzuei aurre egiten lagundu duela (hala nola klima-aldaketari edo ibaien kutsadurari); erronka horiek uraren ziklo integralari eragiten diote, eta, gainera, Europako eta estatuko araudiaren eskakizunak betetzea ahalbidetu digu, baita hiriko hondakin-uren tratamenduari buruzko zuzentarau berriari aurrea hartzea ere.

Eta zein da zure lana, horren guztiaren barruan?

Proiektuaren kudeatzailea naizen aldetik, proiektuaren hautagaitzan hasieran aurreikusitako helburuak eta ekintzak betetzeaz arduratzen naiz, baita finantza-plana betetzeaz ere. Oro har, proiektua barrutik koordinatzen dut, hainbat pertsona eta sail baitaude proiektuan inplikatuta, eta kanpotik gainerako bazkideekin eta proiektuaren koordinatzaile orokorra den Nafarroako Gobernuarekin. Egunerokoan, lizitazioen alderdi teknikoa prestatzeaz arduratzen naiz, kontratuen jarraipena egiten dut, baita justifikazio finantzarioak eta teknikoak ere, Europak hala eskatzen duenean…

Zer ekarpen egiten diote NILSAri Europako proiektuek eta zer ematen die NILSAk proiektu horiei?

NILSAk esperientzia, seriotasuna, konpromisoa eta, batez ere, hura osatzen duten arloetan kualifikazio handia duten langileak eskaintzen ditu. Bestalde, Europako proiektuek aukera ematen diote NILSAri ezagutzan aurrera egiteko, bai eta finantzaketa eskuratzeko ere, hainbat arlotan aurrera egin ahal izateko: instrumentalizazioa, sentsorizazioa, digitalizazioa. Horri esker, arazketa-prozesuak hobetu ahal izango ditugu, Estatuko eta Europako araudiak bete ahal izango ditugu, eta, azken batean, isurketen kalitatea eta ibaien kalitatea hobetu ahal izango ditugu.

Zer azpimarratu nahi zenuke NILSAk egiten dituen proiektuetatik, zure ustez, gehiago ezagutu beharko litzatekeelako?

Nabarmentzekoa da, batez ere, proiektuek aukera ematen dutela Europako eta estatuko araudien eskakizun berrietara egokitzeko ezinbestekoak diren ekintzak finantzatzeko. Urteetan zehar jasotako finantzaketari esker, saneamendu-kanona ordaintzen duten nafar guztiek aurreztu ahal izango dute. Kanon hori beharrezkoa da saneamendua eta isuritako uraren kalitatea bermatzeko. Proiektuek aukera ematen diote NILSAri Europa mailako sektoreko eragileekin harremanak eta loturak sortzeko, eta, azken batean, saneamenduaren arloko azken aurrerapenen abangoardian egoteko.

Zer eragin dute lan egiten duzun proiektuek herritarren bizitza praktikoan?

NAdapta proiektuarekin hainbat HUAtan instalatu ditugun alerta goiztiarreko sistemek industria-isurketak identifikatzea ahalbidetzen dute, eta, epe luzera, isurketa horiek ibaietan duten eragina murriztea. Saneamendu- eta arazketa-prozesuak hobetzeko eta ibaien kalitatea bermatzeko ere bide ematen dute. Esan bezala, Europako proiektuen bidez jasotako finantzaketari esker, saneamendu-kanonarekin estaltzen diren saneamendu-ekintzen zati bat finantzatu daiteke, eta, ondorioz, aurrezki bat da herritarrentzat.

Nafarroako Gobernuko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiak, GAN-NIK sozietate publikoarekin lankidetzan, pertsonen bizitzari zuzenean eragiten dion adibide praktiko bat garatu du LIFE-IP NAdapta-CC proiektuaren esparruan: tresna informatiko bat edo Alerta Goiztiarreko Sistema (AGS) garatu du: Nafarroan denbora errealean eskuragarri dagoen informazio hidrometeorologiko guztia bateratzen duen tresna bat da, uholde-gertakarien aurreikuspenak daudenean, uraldiak hobeto kudeatzeko euskarri gisa balio duena.

Zure ustez LIFE funtsak eraginkorrak izaten ari dira sortu ziren helburuetarako: ingurumena babestea eta ekintza klimatikoa?

Dudarik gabe. LIFE programa ibilbide luzeena eta finantzaketa handiena duen Europako programetako bat da.

1992. urteaz geroztik, LIFE programak 6.000 proiektu baino gehiago finantzatu ditu Europa mailan, eta horietatik ia 1.000tan Espainiak parte hartu du. Gaur egun, LIFE programa 2021-2027 aldirako dago martxan, eta 5.400 milioi euroko finantzaketa du.

Programa honek biodibertsitatearen eta naturaguneen kontserbazioa sustatzen diu. Ekonomia zirkularra ere sustatzen du, produktuen balio-bizitza areagotzeko eta airearen, lurzoruaren eta uraren kalitatea hobetzeko. Industria, abeltzaintza eta nekazaritza eraginkorragoak izaten eta klima-aldaketaren ondorioetara egokitzen laguntzen dute, baita energia garbi, berriztagarri eta eraginkorretarako trantsizioan ere, deskarbonizazio-proiektuak bultzatuz.

Programa horrek Europako plan eta estrategiak ere biltzen eta babesten ditu, hala nola Europako Itun Berdea, Biodibertsitateari buruzko EBren Estrategia, EBko Ekonomia Zirkularraren Ekintza Plana edo Europa klimatikoki neutroa 2022-2050.

Nola ikusten duzu Nafarroa Espainiako testuinguru orokorrean Europako proiektuei dagokienez?

Nafarroa ondo kokatuta dagoen erkidegoa da Europan presentzia handia duten Europako proiektuei dagokienez. Horrela, Nafarroako Gobernuak Kanpo Harremanetarako Departamentu bat, Bruselako ordezkaritza bat eta Europako Proiektuen Bulego bat ditu eta, aldizka, Nafarroako entitateei finantzaketa-aukera berriei buruzko informazioa ematen diete eta Europako proiektuetan duten partaidetza areagotzeko laguntzen diete. 

Nafarroa, halaber, garrantzi nazionala duten Europako proiektuen aholkularitza-enpresen egoitza da, baita Europakoena ere, hala nola, Zabala, Iniciativas Innovadoras edo Sploro, besteak beste. Horrek esan nahi du Nafarroako entitateek gero eta gehiago dakitela finantzaketa-programa desberdinak daudela, eta nabarmen handitu dela Europako proiektuetan duten partaidetza.

Zure ustez, zein eragin izango du Europako proiektuetan 2026an LIFE funtsak aldi baterako amaitzeak?

Lehen esan dudan bezala, gaur egun, LIFE programa 2021-2027 aldirako dago martxan, eta 5.400 milioi euroko finantzaketa du. EBko ingurumen-politiketan duen garrantzi eta inpaktu handiagatik, programak jarraipena izango duela espero da datozen urteetan, 2027tik aurrera. Are gehiago, zenbait proiektu 2027. urtetik aurrera luzatzea aurreikusita dago, hala nola LIFE PYRENEES4CLIMA proiektua. Proiektu horretan NILSAk bazkide gisa parte hartzen du, uraren ziklo integralaren gobernantza eta kudeaketa hobetzeko hainbat esperientzia pilotu gauzatuz. LIFE PYRENEES4KLIMA proiektua 2024an hasi zen eta 2031ra arte luzatuko da.

Badago galdetu ez dizugun eta jendeak ezagutzeko kontatu nahiko zenukeen zerbait?

Ez dut uste, gauzarik interesgarrienak kontatu ditut dagoeneko.

Laburpen-esaldia:
Towards an integrated, coherent and inclusive implementation of climate change adaptation policy in Navarre.

Nafarroako bazkideak: GAN-NIK, NILSA, INTIA, NASUVINSA, NUP, Nafarroako Gobernua (GetaID), ISPLN
Deialdia: LIFE
Gauzatzeko epea: 2018/10/02 - 2025/12/31
Aurrekontua, guztira: 15.565.090 €
NILSAren aurrekontua: 3.591.161 €
Dirulaguntzak: Guztizkoaren % 60 (9.339.055 €)

NILSAko parte-hartzaileak: 

• Maite Zarranz (bere lanaldiaren % 100 - 1.592 ordu).